Çift terapisi, bağlı bir ilişkideki her iki partnerin aynı anda aynı terapist veya terapistler tarafından tedavi edildiği terapidir. Çift terapisi, ilişkiyi etkileyen bireylerdeki ve aralarındaki sorunlarla ilgilenir (APA, 2018).
Çift terapisi çeşitleri nelerdir?
Bilişsel davranışçı çift terapisi
BDÇT, tüm davranışların öğrenildiği ve pekiştirilme durumuna göre güçlendiği veya zayıfladığı düşüncesini temel alır. Dolayısıyla çiftlerin işlevsiz olan duygusal ve davranışsal tepkilerinin bilişsel çarpıtmalardan, yanlış inançlardan, otomatik düşüncelerden kaynaklandığını kabul eder.
Bilişsel hatalar kişinin partnerine veya ilişkiye yönelik olabilir. Çiftlerin, partnerlerinin farklı özelliklerini tanıma ve kabul etme becerilerinin anlaşılmasını ve çalışılmasını içerir. Çiftlerin ilişkide duygu ve düşüncelerini daha açık ifade etme, partnerini dinleme ve problem çözme becerilerini geliştirmeyi amaçlar. Aynı zamanda çiftlerin ev, çocuk aile ve ilişkiye dair düşünceleri incelenir; bu alanlardaki bilişsel hataların ilişkideki sorunlara katkısı olduğu düşünülür.
BDÇT’ye göre sağlıklı bir ilişkide değiş-tokuş formülü işlemektedir. Bu, çiftlerin devamlı etkileşim halinde olduğuna işaret eder ve yaşanan sorunu tek kişi üzerinden değil, iki tarafın soruna katkısı üzerinden ele alır.
Duygu odaklı çift terapisi
Duygu odaklı çift terapisi, bağlanma teorisini temel alan bir çift terapisi yaklaşımıdır. Bağlanma stillerini ve çiftlerin yaşadığı öfke, kaygı ve korku gibi duyguları ele alır.
Duyguların ilişkideki sorunların güçlü sebeplerinden biri olduğunu öne sürer. Olumsuz duyguların çözümlenmesi daha zor olduğu için bu duyguların etkilerinin ilişkinin olumlu taraflarını bastırdığını ve gitgide güçlendiğini savunur. İlişkinin işleyişini güçlendirmek ve duyguların ortaya çıkardığı örüntüleri inceleyebilmek için daha güvenli bir ilişki bağının oluşturulmasına ortam hazırlar.
Duygu odaklı çift terapisi 3 aşamalı ve 9 adımlı bir tedavi yaklaşımını benimsemiştir. Sorun yaratan duygusal tepkilerin yerine daha yapıcı tepkiler oluşturmak amaçlanır. Böylelikle ilişkide çözümlenemeyen sorunların altındaki örüntüler yeniden işlenmiş olur.
Özet olarak tedavinin aşamaları şunlardır:
- Döngüyü yatıştırmak
İlişkideki sorunun altında yatan ilişkisel döngü tespit edilir. Savunmacı veya eleştirel tutumların bu döngülere katkısı ele alınır.
- Etkileşimi yeniden yapılandırmak
Tarafların istek ve ihtiyaçları belirlenir, bunların karşılıklı olarak ifade ediliş şekilleri geliştirilir. Yeni ifadeler ve duygusal tepkiler daha olumlu iletişime zemin hazırlar.
- Konsolidasyon/entegrasyon
Çalışılan problem çözme yaklaşımlarının ve duygusal tepkilerin yeni sorunlar üzerinde kullanılması çalışılır. İlişkide dayanıklılık ve güvenli bağ pekiştirilir.
Gottman çift terapisi
Gottman Çift Terapisi, John ve Julie Gottman tarafından geliştirilen ve deneysel verilere dayanan bir terapi yöntemidir. Boylamsal çalışmalarda (yani, uzun yıllar boyunca aynı çiftlerin ilişkilerinin incelendiği çalışmalarda) sadece sorun yaşanan ilişkiler değil, sağlıklı ilişkiler de incelenmiştir. Çalışmalarda heteroseksüel ve homoseksüel ilişkiler incelenmiştir.
Çalışmalar:
- ilişkilerin nasıl başarılı ya da başarısız olduğu
- ebeveynlik, orta yaşlılık ve emeklilik gibi geçişlerin nasıl yaşanacağının öngörülebilmesi
- evlilikteki etkileşimlerin matematiksel hale gelmesi, denklemleştirilmesi
gibi konularda bulgular ortaya koyarak John ve Julie Gottman’ın teorisine temel oluşturmuştur.
Gottman Çift Terapisi’nin temel varsayımları şunlardır:
- İlişkideki çatışmaların çoğu çözülemez durumdadır, süreklidir. Bu, çiftlerin kişilik özelliklerine bağlıdır. Bazı çatışmalar “çıkmaza girmiştir”.
- Çıkmaza giren çatışmalar direkt olarak karşılıklı olumsuz duyguların (negative affect olumsuz duygu mu olumsuz etki mi? bir çeviride etki yazıyor emin olamadım.)sonucu değildir, bunların daha da kötüleşmesi sonucunda ortaya çıkan Mahşerin Dört Atlısı (eleştiri, savunma, aşağılama, duvar örme) ile ilgilidir.
- Tırmanan çatışmalar çiftlerin evliliğin erken döneminde boşanmaları gibi sonuçlar doğurabilir, fakat diğer yıkıcı ve duygusal kopukluk örüntülerinde, çatışmalar ne olumlu ne de olumsuz duyguları içerir. Bu, ilişkide özellikle olumlu duyguların önemini vurgular.
- Tarafsız etkileşim, düşük fizyolojik uyarılma, mizah ve duygu gibi faktörlerle birlikte nazik (kabullenici olmak ve uyumluluk içeren) bir yaklaşım, iyi ve kötü sonla biten ilişkileri ayıran bir özelliktir.
- Fizyolojik sakinlik ve dağınık fizyolojik uyarılma, ilişkilerin gelişimini ve yıkılmasını öngörebilir.
- Sürekli çatışmalar üzerine “diyalog” oluşturabilmek, onun doğasını anlamakla mümkündür.
- Çatışma olsa da olmasa da ilişkide genel bir pozitiflik olması, ilişkideki değişimin kalıcılığı için önemlidir. Bu pozitiflik çiftin arkadaşlığının ve samimiyetinin gelişmesi ve olumlu duygu sistemlerinin (eğlence, mizah, keşif, heyecan, romantizm, tutku, iyi cinsel yaşam) inşası ve zevkine varılması ile sağlanabilir.
- Arkadaşlık süreçleri, sorunlu etkileşimlerin (çatışmalar ve pişmanlık duyulan olaylar) onarımının etkililiğinde ve eşik değerinde önemlidir.
- Çiftin bir “ortak anlam sistemi” inşa etmesi istikrarı ve mutluluğu kolaylaştırır.
- Üç sistem anlaşılmalıdır: çatışma, arkadaşlık/samimiyet/pozitif duygu ve ortak anlam. Bunlar birbirileriyle etkileşim içerisindedir.
Çift terapi süreci nasıldır?
Çift terapisinde öncelikle terapinin yeri, ücreti, sıklığı ve süresi belirlenir. Sonrasında çift seansları dışında bireysel seansların olup olmayacağı, çocuklar veya başka aile üyelerinin terapi boyunca katılım sağlayıp sağlamayacağı gibi konular ele alınır.
Terapistin tedavi planlaması, çiftin terapiden beklentileri ve hedefleri doğrultusunda şekillenir. Terapide konuşulacak ilişki sorunları ortaya konur, terapistin ve kullandığı tekniklerin yardımıyla incelenir. Uyum bozucu iletişim ve davranışlar yerine olumlu ilişki Ele alınan sorunların kaynağı olarak farklı alanlar belirlenirse (örneğin, çiftlerden bir tarafın bireysel psikolojik sorunları) bireysel seanslar da eklenebilir.
Normal koşullar altında terapinin sonlandırılmasına çift ve terapist ortaklaşa karar verir. Bunda terapi hedeflerine ulaşılması, çiftlerin ilişki problemlerini çözmek üzere yeni ve işlevsel bakış açıları edinip bunları uygulayabilir hale gelmesi gibi gelişmeler etkili olacaktır.
Çift terapisinde ne tür sorular sorulur?
—
Çift terapisti kimdir?
—
Çift terapisti ayrılın der mi?
Diğer terapilerde olduğu gibi çift terapisinde de terapist çiftlere hayatlarını yönlendirecek tavsiyeler vermez. Terapistin görevi; ilişkideki sorunları ele almak için güvenli bir ortam sağlamak, sorunların sebeplerini aldığı eğitim doğrultusunda incelemek, çiftlere olumsuz veya uyumsuz duygu ve düşüncelerini olumlu ve yapıcı olanlara değiştirmek için yardımcı olmaktır.
Çift terapisine ne zaman gidilmelidir?
—
Çift terapisi kaç seans sürer?
Çift terapisinin süresi, bireysel terapide de olduğu gibi terapiye başlama sebebi, ele alınan problemlerin yoğunluğu ve çiftlerin istekliliği gibi konulara bağlı olarak değişebilir. Bu konuda başvurulan terapistten bilgi almak daha doğru bir cevap sağlayacaktır.
Çift terapisi seansları kaç dakika sürer?
Çiftlerin birlikte yer aldığı seanslar 80-90 dakika aralığında sürebilir. Çift terapisi süreci içerisinde yapılan bireysel seanslar yaklaşık olarak 45-50 dakika sürebilir.
Çift terapisi işe yarıyor mu?
Çift terapisinin etkili olduğu kontrol gruplarıyla yapılan çalışmalarla birlikte desteklenmiştir. Terapinin sonlandırılması sırasında çift terapisi alan bireylerin hiç terapi almayan bireylerin %70-80’den daha iyi hissettiği ortaya konmuştur.
Çift terapisi spesifik ilişki problemleri için de olumlu sonuçlar vermektedir. Bu ilişki problemlerine örnek olarak şunlar verilebilir:
- Cinsel problemler
- İlişki içinde şiddet
- Depresyon
- Anksiyete
- Travma sonrası stres bozukluğu
- Alkol sorunları
- Ruhsal veya fiziksel sağlık sorunları
Çift terapisine sevgililer gidebilir mi?
Çift terapisine sevgililer, evlilik hazırlığındaki çiftler veya evli çiftler gidebilir.
Çift terapisi için hangi doktora gidilir?
Klinik psikologlar, sosyal hizmet uzmanları
Çift terapisi online olur mu?
Çift terapisi online olarak gerçekleştirilebilir.
Çift terapisinde terapistin cinsiyeti önemli midir?
Çift terapisinde terapistin cinsiyeti, hem çiftlerin hem de terapistin düşünceleri ve algısında etkili olabilir. Çiftlerden terapistle aynı cinsiyette olan kişi daha iyi anlaşılmış hissederken karşı cinsteki kişi anlaşılmamış veya dışlanmış hissedebilir. Benzer şekilde terapist, karşı cinsle ilgili örtük önyargılara sahip olabilir veya hemcinsini daha iyi anladığını düşünürken gerçekte yanlış düşüncelere kapılmış olabilir.
Bu durum herhangi bir terapi çeşidinde yaşanabileceği gibi terapist hem kendi olası önyargıları hem de çiftlerin önyargıları hakkında eğitimlidir.
Çift terapisinde yaş sınırı var mıdır?
Çift terapisinde yaş sınırı yoktur.
Çift terapisti arayanlara öneriler
—
Referanslar
[1]American Psychological Association. (2018, 19 Nisan). APA Dictionary of Psychology. https://dictionary.apa.org/couples-therapy
[2]Anlatan, Ö. (2021). Deneye Dayalı Bir Yaklaşım: Gottman Çift Terapisi. Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 4(1), 74-93.
[3]Baucom, D. H., Epstein, N. B., La Taillade, J. J. ve Kirby, J. S. (2008). Cognitive-Behavioral Couple Therapy. A. S. Gurman (Ed.), Clinical Handbook of Couple Therapy içinde (ss. 31-72). The Guilford Press.
[4]Bradley, B. ve Johnson, S. M. (2005). M. Harway (Ed.), Handbook of Couples Therapy içinde (ss. 179-193). Wiley.
[5]Gottman, J. M. ve Schwartz Gottman, J. (2008). Gottman Method Couple Therapy. A. S. Gurman (Ed.), Clinical Handbook of Couple Therapy içinde (ss. 138-164). The Guilford Press.
[6]Gurman, A. S. (2008). A Framework for the Comparative Study of Couple Therapy: History, Models, and Applications. A. S. Gurman (Ed.), Clinical Handbook of Couple Therapy içinde (ss. 1-26). The Guilford Press.
[7]İkizoğlu, G. (2019). Bilişsel Davranışçı Kuramda Çift Terapisi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 2(4), 59-69.
[8]Janusz, B., Józefik, B. ve Peräkylä, A. (2018). Gender-related Issues in Couple Therapists’ Internal Voices and Interactional Practices. Australian and New Zealand Journal of Family Therapy. 39. https://doi.org/10.1002/anzf.1331.
[9]Johnson, S. M., Hunsley, J., Greenberg, L., & Schindler, D. (1999). Emotionally focused couples therapy: Status and challenges. Clinical Psychology: Science and Practice, 6(1), 67–79. https://doi.org/10.1093/clipsy.6.1.67
[10]Lebow, J., & Snyder, D. K. (2022). Couple therapy in the 2020s: Current status and emerging developments. Family process, 61(4), 1359–1385. https://doi.org/10.1111/famp.12824
[11]Patterson, T. (2005). M. Harway (Ed.), Handbook of Couples Therapy içinde (ss. 119-140). Wiley.
[12]Wiebe, S. A., & Johnson, S. M. (2016). A Review of the Research in Emotionally Focused Therapy for Couples. Family process, 55(3), 390–407. https://doi.org/10.1111/famp.12229