Psikologlara başvuran bireyler için kullanılan terminoloji, uygulanan terapi yöntemine ve teorik yaklaşıma bağlı olarak değişir. “Hasta (patient)”, “danışan (client)” ve “analizan (analysand)” terimleri, psikoloji alanında sıkça kullanılan, ancak farklı anlamlar ve çağrışımlar taşıyan ifadelerdir. Bu makalede, bu üç terimin ne anlama geldiğini ve hangi bağlamlarda tercih edildiğini inceleyeceğiz.
1. Hasta
“Hasta” terimi, daha çok psikiyatrik ya da klinik psikoloji alanında tercih edilen bir ifadedir. Psikiyatrik bozuklukların tıbbi bir durum olarak ele alındığı yaklaşımlarda, bireyler genellikle “hasta” olarak adlandırılır. Bu kullanım, tıbbi tedavi gören kişiyi işaret eder ve teşhis edilen bir ruhsal bozukluk bağlamında kullanılır.
- Örnek kullanım: Bir kişiye depresyon, anksiyete ya da bipolar bozukluk teşhisi konduğunda, bu kişi “hasta” olarak adlandırılır.
- Bağlam: Tıbbi bir tedavi yaklaşımı ve biyomedikal modelin kullanıldığı durumlarda yaygındır.
2. Danışan
“Danışan” terimi, daha çok danışmanlık psikolojisi ve psikoterapi gibi alanlarda kullanılır. Burada amaç, bireyin günlük yaşamında karşılaştığı problemlerle başa çıkmasına yardımcı olmak, psikolojik destek sağlamaktır. Danışan, tedavi edilen bir hasta olmaktan çok, kişisel gelişim yolunda destek alan birey olarak değerlendirilir.
- Örnek Kullanım: Kişisel farkındalığını artırmak isteyen ya da ilişkilerinde sorun yaşayan bir birey, terapi sürecinde “danışan” olarak tanımlanır.
- Bağlam: Kişisel gelişim, stres yönetimi veya duygusal destek arayan bireylerle yapılan çalışmalarda yaygındır.
3. Analizan
“Analizan” terimi, özellikle psikanalitik yaklaşımda kullanılan bir ifadedir. Freud ve takipçileri tarafından geliştirilen bu yaklaşımda, terapist “analist”, terapi sürecindeki birey ise “analizan” olarak adlandırılır. Analizan, bilinçdışı süreçlerini anlamak, kendini keşfetmek ve kişilik yapısını çözümlemek için psikanalitik bir yolculuğa çıkar.
- Örnek Kullanım: Psikanalitik terapi gören bir kişi, terapistiyle birlikte bilinçdışı süreçlerini inceleyip kendini tanıma yolunda “analizan” olarak anılır.
- Bağlam: Psikanaliz ve derinlemesine psikoterapilerde kullanılır. Terapi uzun süreli olabilir ve bireyin iç dünyasına odaklanır.
Terimlerin kullanımındaki farklılıklar
Bu üç terim arasındaki farklar, psikolog ya da terapistin kullandığı yöntem ve yaklaşımın yanı sıra, bireyin terapi sürecinden beklentileri ile de ilişkilidir:
- Hasta: Tedavi edilmesi gereken psikiyatrik bir rahatsızlık durumunda.
- Danışan: Kişisel gelişim ve duygusal destek arayan birey.
- Analizan: Psikanalitik süreçte kendini anlamaya çalışan birey.
Her terimin kendine özgü bir anlam taşıması, terapistin yaklaşımını ve sürecin doğasını da yansıtır. Örneğin, bir psikiyatrist, ruhsal rahatsızlıkları tedavi ettiği için hastadan bahsederken, bir psikoterapist danışan terimini kullanmayı tercih eder. Psikanalistler ise daha derinlemesine bir ilişkiyi ifade etmek için analizan kavramını benimserler.
Sonuç
Psikoloğa giden birey için kullanılan terimlerin farklı anlamları, psikoloji ve psikoterapi alanlarının çeşitliliğini yansıtır. Her bir terim, terapi sürecindeki rol ve beklentilere göre belirlenir. Terimlerin doğru kullanılması, hem terapistin yaklaşımını hem de bireyin sürecini anlamada önemli bir yere sahiptir.
Referanslar
Corey, G. (2017). Theory and Practice of Counseling and Psychotherapy. Cengage Learning.
Freud, S. (1917). The Introductory Lectures on Psycho-Analysis. Standard Edition.
Rogers, C. R. (1961). On Becoming a Person: A Therapist’s View of Psychotherapy. Houghton Mifflin Harcourt.
American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5-TR).
Yalom, I. D. (2002). The Gift of Therapy: An Open Letter to a New Generation of Therapists and Their Patients. HarperCollins.