Sınav kaygısı nedir?

“Sınav kaygısı” teriminin, literatürde spesifik olarak ilk kez kim tarafından ve ne zaman kullanıldığına dair net bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak sınav kaygısına ilişkin araştırmalar, 1950’ler ve 1960’larda psikologların sınav performansı ve anksiyete arasındaki ilişkiyi incelemeye başlamasıyla yaygınlaşmıştır.

Bu dönemde özellikle, sınav kaygısı (test anxiety) kavramı üzerinde çalışan Charles D. Spielberger, bu alanda önemli katkılarda bulunmuştur. Spielberger’in çalışmaları, sınav kaygısını “bir sınav veya değerlendirme durumunda ortaya çıkan durumluk ve sürekli anksiyete” olarak tanımlamıştır ve bu, alandaki temel kavramsallaştırmalardan biri olmuştur.

Spielberger, 1966 yılında geliştirdiği Test Anxiety Inventory (TAI) ile sınav kaygısını ölçmek ve bu durumun etkilerini incelemek için önemli bir araç sunmuştur. Bu envanter, sınav kaygısını bilişsel ve duygusal bileşenler üzerinden değerlendiren ilk ölçeklerden biridir. Bu nedenle, sınav kaygısı teriminin gelişimi ve kullanımı açısından Charles D. Spielberger’in çalışmaları oldukça önemlidir.

Dolayısıyla, sınav kaygısı teriminin bilimsel bağlamda kullanımı, büyük ölçüde 1960’lar ve sonrasında, bu alanda öncü olan araştırmacıların katkılarıyla şekillenmiştir. Ancak terimin tam olarak kim tarafından ve nerede ilk kez kullanıldığı konusunda kesin bir tarih veya kişi belirtmek zor olabilir.

Sınav kaygısı nedir?

Sınav kaygısı, bireyin sınav sürecinde yaşadığı yoğun endişe, korku ve stres durumudur. Bu kaygı, sınavdan önce, sınav sırasında veya sınav sonrasında ortaya çıkabilir ve kişinin performansını olumsuz yönde etkileyebilir. Sınav kaygısı, fizyolojik, bilişsel ve duygusal belirtilerle kendini gösterebilir. DSM-5 ve ICD-10 gibi tanı sistemlerinde sınav kaygısı, genellikle genel anksiyete bozukluğu veya spesifik fobiler altında değerlendirilir.

Sınav kaygısının belirtileri nelerdir?

Sınav kaygısının belirtileri fiziksel, bilişsel ve duygusal olmak üzere üç temel kategoride incelenebilir:

• Fiziksel belirtiler: Hızlı kalp atışı, terleme, mide bulantısı, baş dönmesi, kas gerginliği, nefes darlığı ve titreme gibi fizyolojik reaksiyonlar.
• Bilişsel belirtiler: Dikkat dağınıklığı, odaklanma zorluğu, sınavdan başarısız olma düşüncesi, kendine güvensizlik, unutkanlık ve sınav sırasında “boşluk” hissi yaşama.
• Duygusal belirtiler: Yoğun korku, stres, panik, öfke, hayal kırıklığı ve umutsuzluk gibi duygusal tepkiler.

Sınav kaygısının nedenleri nelerdir?

Sınav kaygısının gelişiminde biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörler rol oynar:

• Biyolojik faktörler: Genetik yatkınlık ve nörotransmitter dengesizlikleri sınav kaygısının ortaya çıkmasında etkili olabilir.
• Psikolojik faktörler: Mükemmeliyetçilik, düşük benlik saygısı, yetersizlik hissi ve geçmiş başarısızlık deneyimleri bireyin sınav kaygısı yaşamasına yol açabilir. Ayrıca, kişinin sınavı bir tehdit olarak algılaması, sınav sonucunu kişisel değerle ilişkilendirmesi de kaygıyı artırabilir.
• Çevresel faktörler: Aile baskısı, öğretmen beklentileri, akran rekabeti ve toplumdaki başarı odaklılık sınav kaygısını tetikleyebilir. Ayrıca, uygun olmayan çalışma koşulları ve sınava yeterince hazırlanamama da bu duruma katkıda bulunabilir.

Sınav kaygısının psikolojik etkileri nelerdir?

Sınav kaygısı, bireyin akademik performansını olumsuz etkileyebilir ve uzun vadede özgüven kaybına, motivasyon düşüklüğüne ve genel anksiyete seviyelerinde artışa yol açabilir. Bu kaygı, aynı zamanda depresyon, sosyal anksiyete ve diğer anksiyete bozuklukları ile ilişkili olabilir. Özellikle çocuklar ve ergenlerde sınav kaygısı, eğitim hayatına devam etme isteğini azaltabilir ve akademik başarısızlık riskini artırabilir.

Sınav kaygısının tedavisi ve başa çıkma yöntemleri

Sınav kaygısının tedavisi ve yönetimi için psikoterapi, ilaç tedavisi ve çeşitli başa çıkma teknikleri kullanılabilir.

• Psikoterapi yaklaşımları:
  • Bilişsel davranışçı terapi (BDT): BDT, sınav kaygısının bilişsel ve davranışsal bileşenlerini ele alır. BDT ile birey, sınavla ilgili olumsuz düşüncelerini yeniden yapılandırmayı ve kaygı ile başa çıkma becerilerini geliştirmeyi öğrenir.
  • EMDR terapisi: EMDR (Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme), geçmiş sınav deneyimlerinden kaynaklanan olumsuz anıların ve duyguların işlenmesine yardımcı olabilir.
  • Şema terapisi: Özellikle mükemmeliyetçi veya başarısızlık odaklı şemalarla çalışan bireylerde, şema terapisi sınav kaygısını azaltmada etkili olabilir.
  • Mindfulness ve stres azaltma teknikleri: Mindfulness temelli stres azaltma programları, bireylerin sınav kaygısını yönetmesine ve anksiyete düzeylerini düşürmesine yardımcı olabilir.
• İlaç tedavisi: Yoğun sınav kaygısı yaşayan bireylerde, özellikle performans anksiyetesi veya genel anksiyete bozukluğu ile ilişkili durumlarda, antidepresanlar veya anksiyolitikler gibi ilaçlar kısa süreli bir çözüm olarak kullanılabilir. Ancak ilaç tedavisi, mutlaka bir psikiyatrist tarafından değerlendirilmelidir.
• Başa çıkma yöntemleri:
  • Zaman yönetimi ve planlama: Bireylerin sınavlara planlı bir şekilde hazırlanması, kaygı düzeylerini azaltabilir. Çalışma programları ve ara verme teknikleri ile sınav süreci daha kontrollü hale getirilebilir.
  • Gevşeme teknikleri: Derin nefes alma, progresif kas gevşetme ve meditasyon gibi gevşeme teknikleri, sınav öncesinde ve sırasında kaygıyı azaltmada etkili olabilir.
  • Olumlu düşünce ve motivasyon geliştirme: Kendine olumlu telkinlerde bulunma, sınav sürecine yönelik gerçekçi ve pozitif bir bakış açısı geliştirme, kaygıyı yönetmede önemli bir rol oynar.

Sınav kaygısı, bireyin akademik ve duygusal yaşamını etkileyen önemli bir sorundur. Ancak, uygun psikolojik destek ve başa çıkma teknikleri ile bu kaygı yönetilebilir. Erken müdahale, bireyin sınav performansını ve genel yaşam kalitesini artırabilir. Sınav kaygısı yaşayan bireylerin, profesyonel yardım alarak kendilerine uygun tedavi yöntemlerini belirlemeleri önemlidir.

Referanslar

Hembree, R. (1988). Correlates, causes, effects, and treatment of test anxiety. Review of Educational Research, 58(1), 47-77.

Spielberger, C. D. (1966). Theory and research on anxiety. In C. D. Spielberger (Ed.), Anxiety and behavior (pp. 3-20). Academic Press.

Spielberger, C. D. (1980). Test Anxiety Inventory (TAI): Test manual. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.

Sarason, I. G. (1959). Test anxiety and intellectual performance. Journal of Abnormal and Social Psychology, 59(2), 272-275.

Sarason, I. G., & Mandler, G. (1952). Some correlates of test anxiety. Journal of Abnormal and Social Psychology, 47(4), 810-817.

Zeidner, M. (1998). Test Anxiety: The state of the art. Plenum Press.

Cassady, J. C., & Johnson, R. E. (2002). Cognitive test anxiety and academic performance. Contemporary Educational Psychology, 27(2), 270-295.

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.).

World Health Organization. (1992). The ICD-10 classification of mental and behavioural disorders.

Beck, A. T., & Emery, G. (1985). Anxiety disorders and phobias: A cognitive perspective. Basic Books.

Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema therapy: A practitioner’s guide. Guilford Press.

Shapiro, F. (2018). Eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) therapy: Basic principles, protocols, and procedures (3rd ed.). Guilford Press.