Şizoid kişilik yapılanması, psikodinamik kuramda bireyin içe dönük, sosyal ilişkilerden kaçınan ve duygusal mesafeyi koruyan bir yapıya sahip olmasıyla tanımlanır. Şizoid bireyler, genellikle yalnızlığı tercih ederler ancak derin bir içsel çatışma yaşarlar. Bu içsel çatışmanın temelinde şizoid dilemma olarak adlandırılan durum yatar. Peki, şizoid dilemma nedir ve bu psikolojik yapıyı nasıl şekillendirir?
Şizoid dilemma nedir?
Şizoid dilemma, şizoid bireylerin yaşadığı temel bir içsel çelişkiyi ifade eder. Bu çelişki yakınlık ve uzaklık arasındaki paradoksal gerilimden doğar. Şizoid bireyler, insan ilişkilerine ihtiyaç duyar ancak aynı zamanda bu ilişkilerden kaçınırlar. Yakınlık kurmak, onlara tehdit edici ve bunaltıcı gelirken, yalnız kalmak da derin bir boşluk ve izolasyon hissine yol açabilir. Bu ikilem, onların hem dış dünyaya karşı savunmacı hem de içsel olarak çatışmalı bir ruh hali geliştirmelerine neden olur.
Şizoid kişilik yapılanması ve dilemma
Şizoid kişilik yapılanması içinde olan bireylerin çocukluk deneyimleri, genellikle erken yaşta duygusal ihmal, soğuk ebeveyn tutumu ya da aşırı müdahaleci bir ortamda büyümeleriyle şekillenir. Bu tür deneyimler, bireyin kendini koruma amacıyla duygusal olarak geri çekilmesine neden olur. Şizoid bireyler, ilişkilerde genellikle şu iki temel kaygıyı yaşarlar:
- Yakınlık Kaygısı: Bir başkasına duygusal olarak bağlanmanın onları ele geçirilmiş, kontrol edilmiş ya da tüketilmiş hissettireceğine dair bir korku taşırlar.
- İzolasyon Kaygısı: Öte yandan, tamamen yalnız kalmak da varoluşsal bir boşluk ve kimlik kaybı hissini tetikleyebilir.
Bu iki temel kaygı arasında sıkışıp kalmak, şizoid dilemma olarak adlandırılır.
Şizoid dilemmanın psikodinamik açıklamaları
a) Fairbairn’in nesne ilişkileri kuramı
Ronald Fairbairn, şizoid bireylerin erken dönem bakım verenleriyle kurdukları ilişkilerde reddedilme ve duygusal soğukluk yaşadıklarını öne sürer. Bu nedenle şizoid bireyler, nesne ilişkilerinden kaçınarak kendi iç dünyalarına çekilirler. Ancak, bu kaçınma davranışı aynı zamanda bir bağlantı kurma isteğiyle de çatışır.
b) Guntrip’in şizoid kişilik kuramı
Harry Guntrip, şizoid kişilik yapısını içe çekilme ve içsel fantezilerle dolu bir dünyaya yönelme eğilimi olarak açıklar. Şizoid bireyler, iç dünyalarında derin duygular ve hayal dünyaları geliştirse de, bu dünyayı dışa açmak konusunda ciddi bir çekingenlik içindedirler.
c) Masterson’un gelişimsel kuramı
James Masterson’a göre, şizoid bireylerin temel çatışması, duygusal bağlanma ile bağımsızlık arasındaki dengesizliğin bir sonucudur. Çocuklukta birincil bakım verenin çelişkili ve mesafeli tutumları, bireyin yakınlıktan korkmasına ve bağımsızlığını koruma adına içe kapanmasına yol açar.
Şizoid dilemma ve psikoterapi
Şizoid bireylerle çalışırken psikoterapistler, onların hem yalnızlık hem de yakınlık kaygılarıyla başa çıkmalarına yardımcı olmayı amaçlar.
- Psikodinamik terapi: Şizoid bireylerin bilinçdışı korkularını anlamalarına ve içsel dünyalarını güvenli bir ortamda açmalarına yardımcı olur.
- Bağlanma temelli yaklaşımlar: Terapötik ittifakın kurulması, bireyin bağlanma travmalarını çalışmasına destek olabilir.
- Varoluşçu terapi: Yalnızlık ve kimlik duygusuna yönelik farkındalık geliştirmek açısından faydalıdır.
- Bilişsel-davranışçı terapi (BDT): Kaçınma davranışlarını azaltmak ve sosyal becerileri geliştirmek için kullanılabilir.
Şizoid dilemma, şizoid kişilik yapısına sahip bireylerin hem yakınlık hem de uzaklığa duydukları eş zamanlı ihtiyacın yarattığı bir içsel çatışmadır. Bu çatışma, onların sosyal yaşamlarını ve ilişkilerini önemli ölçüde etkileyebilir. Psikoterapi, bu bireylerin içsel dinamiklerini anlamalarına, yakınlık kaygılarıyla başa çıkmalarına ve daha sağlıklı ilişkiler geliştirmelerine yardımcı olabilir. Şizoid kişilik yapısı her ne kadar içe kapanık bir doğaya sahip olsa da, uygun terapötik müdahalelerle kişinin yaşam kalitesinde belirgin bir iyileşme sağlanabilir.
Referanslar
Fairbairn, W. R. D. (1952). Psychoanalytic Studies of the Personality. Tavistock Publications.
Guntrip, H. (1969). Schizoid Phenomena, Object Relations, and the Self. Karnac Books.
Masterson, J. F. (1988). The Search for the Real Self: Unmasking the Personality Disorders of Our Age. Free Press.
Winnicott, D. W. (1965). The Maturational Processes and the Facilitating Environment. Hogarth Press.
Klein, M. (1946). Notes on Some Schizoid Mechanisms. International Journal of Psycho-Analysis, 27, 99-110.
Fonagy, P., & Target, M. (2003). Psychoanalytic Theories: Perspectives from Developmental Psychopathology. Whurr Publishers.
